Prof. Dr. İsmail Yakıt ilgiyle takip edilen konferansında; Türk-İslam kültür ve medeniyetinde müstesna bir yeri olan “tarih düşürme”nin, kültürümüzü araştıran herkesin yakın ilgisini çeken bir konu olduğunu dile getirerek, “Cami, medrese, kütüphane, çeşme, hastane, kışla, şadırvan, köprü ve mezar taşları gibi bütün kültür ve sanat abidelerinin kitabelerinde ebced hesabıyla yazılmış tarihlere rastlamaktayız. Hatta el yazması ve basma olarak günümüze intikal eden Osmanlı Türkçesiyle yazılmış bütün ilmî ve edebî eserlerin tamamına yakın bir kısmında bu hesapla düşürülmüş tarihler oldukça fazladır. Ebced alfabesini meydana getiren harflerin her birinin bir rakama tekabül etmesi, “ebced hesabı” adı verilen bir hesap türünü ortaya çıkarmıştır. Osmanlı-Türk kültüründe ebced hesabı her yönüyle kullanılmış olsa da daha çok tarih düşürmede divan ve tekke edebiyatı ile mimaride uygulanım alanı fazla olmuştur. Ebced ve tarih düşürme sanatı bir kültür işidir. Kültürlü ve eğitimli kişilerin yoğunluğu nispetiyle doğru orantılı olarak daha çok kültür merkezlerinde, büyük şehirlerde örneklerini bulmak mümkündür” dedi.
Prof. Dr. İsmail Yakıt, Ebced’in en önemli fonksiyonunun; geçmişte yaşanan olayların kolaylıkla hatırlanabilmesi ve tarihlerinin istenen her zamanda bulunabilmesi olduğunu ifade ederek, “Tarih düşürmenin değişik türleri vardır. Bunlardan bazıları: Tam tarih, noktalı harflerle, noktasız harflerle tarih, katmerli tarihler, ta’miyeli tarihler, muammâ tarihlerdir. Bilmeceli tarih türleri kendi devirleri içinde birer “zeka testi” derecesindedir. Dikkatin ve imlanın öngörüldüğü bu çeşit testler, kişileri bir yandan eğlendirirken, diğer yandan onların dikkatini ve düşüncesini geliştirmektedir. Tarih düşürme sanatının Türk kültüründeki altın çağı Adanalı ünlü şair Sürûrî (H. 1165/M. 1752- H. 1229/M. 1814)’nin dönemidir. Sürûrî’nin yaklaşık 2000 kadar tarih manzumesi vardır. Bu sayıyla pek çok tarih düşürme ustasını geride bırakmış ve Ahmet Cevdet Paşa’nın tabiriyle bu sanatta “üstâd-ı küll” ünvanını hak etmiştir. Ayrıca başta Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Mehmet, IV. Murat, III. Selim olmak üzere on kadar Osmanlı Padişahı bizzat tarih düşürerek bu literatürde yerini almıştır. Ebced hesabı Türklere mal olmuş bir hesaptır. İstanbul’un fethiyle hızlanan tarih düşürmecilik, Osmanlı Türklerinin günümüze kadar lüzumlu lüzumsuz, faydalı faydasız her konuda söz-rakam estetiği içinde kafa yorduğu bir uğraş olmuştur” dedi. (İHA)
