Dünyada ve ülkemizde yaygınlığı artan ve ciddi bir toplum sağlığı sorunu halini alan Covid-19 hastalığı hakkında yaşanan gelişmeler doğrultusunda aşağıdaki güncellemeler gerekli görülerek futbol ailemize sunulmuştur:
GENEL BİLGİLER
- Covid-19, üst solunum yolları ile akciğerleri etkileyen viral bir hastalıktır.
- Hastalık bir süre önce yurdumuza girmiştir. Devletimizin aldığı önlemlerle yurtdışı bağlantısı bir süredir minimuma indirilmiştir. Bu nedenle artık YEREL olarak kabul edilmelidir.
- Hastalık kişilerin maruz kaldıkları virüs miktarı ve genel vücut dirençlerine bağlı olarak;
- Hiç belirti vermeyen,
- Hafif soğuk algınlığı belirtileri gösteren,
- Şiddetli bir grip benzeri bulgu ve şikayetlerle seyreden,
- Zatürre/pnömoni denen ciddi akciğer hastalığı,
tabloları ile karşımıza çıkabilmektedir.
- Eşlik eden yüksek tansiyon, kalp, şeker, böbrek yetmezliği, kanser vb. hastalıkları olan kişilerle vücut direnci iyi olmayan kişilerde ağır tablo ile seyretmektedir. Bu hastalıkları olmayan veya hastalıklara karşı vücut savunma direnci (immun direnci) iyi kişilerde hafif şekilde seyretmektedir.
- Yukarıda belirtilen kişisel farklara bağlı olarak futbolcu kardeşlerimizin, teknik ve idari kadroların, destekleyici diğer personelin virüse maruz kalmaları halinde farklı tablolarla ortaya çıkmaları doğal ve hazırlıklı olunması gereken bir durumdur.
- Dünyadan ve ülkemizdeki vakalardan elde edilen deneyimlerle çeşitli destekleyici tedavilerle her geçen gün daha iyi sonuçlar alınmaktadır.
- Hafif belirtilerle veya belirtisiz seyretmesi bir yönü ile virüsün bulaştığı kişiler için iyi olarak değerlendirilirken, bu kişilerin temas ettikleri kişiler için büyük risk oluşturmaktadır.
- Bu geniş yelpaze nedeniyle önerimiz:
HASTALIK BELİRTİSİ OLAN VE OLMAYAN TÜM BİREYLERİN KENDİLERİ VE ONLARLA TEMASTA OLAN KİŞİLER TARAFINDAN, 'HASTA VE BU NEDENLE HASTALIĞI BAŞKASINA BULAŞTIRABİLECEK KİŞİLER' OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİDİR.
ÖNERİLER
- Hastalığın kendimize, yakınlarımıza ve bu yakın halkadan diğer kişi, grup ve toplum katmanlarına yayılmasını önlemenin yegane yolu 'izolasyon', yani başkaları ile temasın kısıtlanması, mümkün olan en az seviyeye indirilmesi, hatta tamamen kesilmesidir. Liglerimizin 1 hafta seyircisiz oynanması, izleyen hafta maçların tamamen iptal edilerek liglere ara verilmesinin sebebi budur.
- Futbol ailesinin bireyleri olarak, hastalığın yarattığı kamu sağlığına yönelik tehdit ortadan kalkana kadar devam edecek olan bu zorunlu arada futbol dışı sosyal ortamlarımızda, yakın çevremizde ve çekirdek aile ortamımızda da izolasyona azami özen göstermek şarttır.
- Zorunlu olan ve başkaları ile temas edilecek ortamlarda ise daha temkinli olmak, el sıkışmamak, öpüşmemek ve kişilerle aradaki mesafeyi 1,5-2 metreye artırmak (önceki önerilen mesafe 1 metre idi), temel ilkelerdir.
- Hastalık yakın temaslarda kişiden kişiye hava yolu ile de (öksürme, hapşırma, nefes) geçebilmektedir. Ancak esas geçiş yolu başkasının eli, masa, kapı kolu, günlük yaşamda temas edilen (tutulan, dokunulan) çeşitli cisimler ile ellere, ellerden de yüze temas ile ağız, burun ve gözden olmaktadır. Bu nedenle, kişisel hijyene dikkat etmek izolasyon kadar önemlidir. Bu amaçla elleri sık sık, özellikle temaslardan sonra mutlaka sabun ile en az 20 saniye yıkamak, devamında yüzü de sabunla yıkamak gerekmektedir. Yıkama imkânı olmayan durumlarda kolonya veya el dezenfektanları ile elleri temizlemek çok faydalı bir alternatiftir.
- Hastalık bulgusu olmasa da olası hastalığı başkalarına yaymamak adına her türlü hapşırma, öksürme durumunda ağız ve burun mümkünse tek kullanımlık kâğıt mendil vb. ile kapatılmalı, bu malzeme kullanıldıktan hemen sonra çöpe atılmalıdır. Böyle bir imkânın olmadığı durumda ağız ve burun el yerine dirseğin iç kısmı ile kapatılmalıdır.
MASKE KULLANIMI
- Günlük kullanımda sık görülen maskeler kişileri Covid-19 virüsünden korumamaktadır. Ayrıca hastalık havadan nadiren ve uzun süren yakın temas gibi, çok özel şartlarda bulaşmaktadır. Bu nedenle maskelerin koruyuculuğu düşüktür.
- Standart maskeler hasta kişilerin virüsü başkalarına bulaştırmalarını önlemek açısından önerilmektedir. Öksürme, hapşırma başta olmak üzere hastalık belirtisi göstermeyenlerin toplum içinde maske takmasına gerek yoktur. Bu durumun tek istisnası, yüksek riskli gruptakilerle temasa geçmek gereken hallerde, bu kişileri olası her türlü hastalık etmenlerinden (örneğin diğer grip virüsleri, vb.) korumaktır.
- Adı sık duyulan N95 maskeler hastalarla çok yakın temasta bulunan (muayene, sürüntü almak, aspirasyon yapmak vb.) sağlık personeli için faydalı ve gereklidir. Bunun dışında açık alanda ya da sosyal mesafe korunabilen durumlarda takılması gerekli değildir.
ELDİVEN KULLANIMI
- Cerrahi steril veya steril olmayan lateks eldivenler toplumda sıklıkla korunma amacıyla kullanılmaktadır.
- Virüs ağız, burun ve göz mukoza dokularından bulaşır. Çıplak elli veya bu eldivenleri kullanan kişilerin enfeksiyon kapma mekanizmaları aynıdır. Eldivenli veya eldivensiz eller yüze sürülmemeli, ağız, burun ve gözlere temas edilmemelidir.
-Eldivenler virüsle bulaşık yüzeylere temas ettikten kısa süre sonra çıkarılmadıkları takdirde geçirgen hale gelmektedir. Özellikle eller terledikten sonra eldivenler virüsü cilde geçirmektedirler, yani eldivenlerin koruyucu özellikleri kısa sürelidir. Öte yandan; yalancı bir güvenlik duygusu yaratarak kullananları daha özensiz hale getirmekte, bulaştırıcılıklarını artırmaktadırlar.
- Bu nedenlerle; özel şartlar dışında eldiven kullanılması gereksiz ve hatta hijyen açısından daha riskli olabilmektedir.
HASTALIK BELİRTİLERİ VE YAPILMASI GEREKENLER
- Federasyonumuzun sağlık ekipleri eğitimlerine katılarak 'Takım Doktoru' belgesini almış olan takım doktorlarının önerileri esastır. Herhangi bir hastalık belirtisinin ortaya çıkması halinde takım doktoruna danışılmalıdır.
- Takım doktoruna ulaşma imkânı olmayan hallerde başvurulan hekimin önerisi doğrultusunda bir sağlık kurumuna başvurmak esastır.
- Ülkemizde tüm hekimler ve sağlık kuruluşları Sağlık Bakanlığı tarafından sürekli güncellenen tanı ve hastalığa yaklaşım algoritmalarını (vakaya yaklaşım iş akışı rehberlerini) izlemekte, en son öneriler çerçevesinde gerekli test, tetkik ve incelemeleri yapmakta ve vakalara uygun tedavileri düzenlemektedirler.
- Olası Covid-19 hastaları ile kesin Covid-19 tanısı konmuş hastaların takip ve tedavileri kişinin mevcut tablosuna uygun biçimde, evde veya sağlık kurumunda, en son bilimsel gerçeklere uygun biçimde yapılmaktadır.
- Tüm takım doktorlarımız Sağlık Bakanlığınca sürekli olarak güncellenen en son yaklaşım algoritmalarını izlemeli ve futbol ailemizin tüm paydaşlarının ve yakın sosyal çevrelerinin en güncel bilimsel yaklaşımla tanı ve tedavilerini yapmak üzere hazırlıklı olmalıdır.
