Türkiye Engelliler Meclisinin Manisa İl Engelli Meclisi öncülüğünde 23 sivil toplum kuruluşu ortak bildiri yayımlayarak, engellilerin ücretsiz seyahat hakkını askıya alan Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının uygulamasına tepki gösterdi.
Ortak yapılan açıklamada şu bilgilere yer verildi: “Bu bildiri Manisa genelinde 23 sivil toplum kurum temsilcisinin onayı ile yayınlanmıştır. Türkiye Engelliler Meclisinin Manisa İl Engelli Meclisi Şubesi ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri olarak engellilerin ücretsiz seyahat hakkını askıya alan Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık ve Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının bu hukuksuz uygulamasına dur diyoruz. COVİD19 bahanesi ile engellilerin ücretsiz ulaşım hakkı Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) Taşımacılık AŞ tarafından hukuka aykırı olarak askıya alınmıştır. COVID-19 salgınıyla mücadele kapsamında 28 Mart 2020 tarihinden itibaren İstanbul'da Marmaray ve Ankara'da Başkentray hariç tüm Yüksek Hızlı Tren (YHT), Anahat ve Bölgesel Tren seferleri iptal edilmiş, normalleşme süreci ile birlikte 28 Mayıs 2020 tarihinde Yüksek hızlı tren seferleri, alınan tedbirlerle birlikte “herkes için” yeniden başlarken engellilerin seyahat hakkı kısıtlanmıştır. Şehirlerarası seyahat kısıtlamasının kaldırılması ile ilgili olarak, İçişleri Bakanlığı 30 Mayıs 2020 tarihinde bir genelge yayınlamış. Genelgede; şehirlerarası toplu ulaşım araçları ile yapılacak seyahatlerde (uçak, tren, otobüs vb.) COVİD-19 riski olmadığına dair bilgi içeren Hayat Eve Sığar (HES) uygulaması üzerinden kod alındıktan sonra biletlemeler yapılacağı ifade edilmiştir. Bu Genelgede, engellilerin şehirlerarası seyahatlerinin kısıtlanmasına yönelik herhangi bir ifade olmadığı halde ve herkes için “HES Kodu” sorgulanması zorunlu iken, engelli bireyler için “HES Kodu” sorgulamasına gerek dahi duyulmamış sırf engelli oldukları için seyahat kısıtlaması uygulamasına gidilmiştir. Seyahat kısıtlaması, önce engellilerin ücret ödeyerek bilet alması şeklinde uygulanmış ancak sonrasında engellilerin seyahat hakkı tamamen askıya alınmıştır. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından 8 Temmuz 2020 tarihinde twitter üzerinden kamuoyuna yapılan açıklamada; “Engelli yolcularımız, trenlere inerken ve binerken yardım almakta, bu esnada yardımcı personel ile kişisel temasları olmakta, ayrıca ortak kullanılan yüzeylere de çok fazla temas etmektedirler. Sağlık Bakanlığı ve Bilim Kurulunun tavsiyeleri doğrultusunda, engelli yolcularımıza salgın bulaşma riskine karşı korunması amacıyla kısıtlama getirilmiştir. Ancak engelli yolcularımız için Kent içi Marmaray ve Başkenttray trenlerinde herhangi bir sınırlandırma bulunmamaktadır. Pandeminin toplum için tehlike olmayı sürdürdüğü bu sürecin bitmesi ve normalleşme kurallarının güncellenmesi ile birlikte şehirlerarası yolcu taşımalar (YHT anahat ve bölgesel tren) normal seyrine dönerken, engelli vatandaşlarımıza getirilen kısıtlama da kaldırılacaktır” ifadelerine yer verilmiştir. Kent içi Marmaray ve Başkenttray trenlerinde sınırlama olmamasına rağmen YHT’de kısıtlama yapılması, engeli görünmeyen engelli yolcuların ücret ödeyerek seyahat edebilir iken, görünür engeli olanların ücretli bilet alsalar dahi trene alınmamaları; alınan karardaki yanlışları gözler önüne sermektedir. Kısıtlamanın ve uygulamanın hiçbir bilimsel ve yasal açıklaması yoktur. Nihayetinde engellilerin seyahat hakkının askıya alınması; her şeyden önce eşitlik ilkesine aykırı, ayrımcı bir uygulamadır” denildi. Bildirinin devamında Bu uygulama Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 23.maddesinde bulunan “Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir” hükmünün açık ihlalidir. Anayasaya aykırılık içermektedir. Bu uygulama; 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 1.maddesine ilave edilen ek maddenin ihlalidir. Hukuksuzdur. Bu uygulama; Taraf olduğumuz ayrımcılık karşıtı Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesinin; ihlalidir. Engellilerin güvenli ve sağlıklı seyahat edebilmeleri için gerekli erişilebilirlik ve makul düzenleme önlemlerinin alınması gerekirken, seyahat hakkının kısıtlanması Sözleşmenin Genel Yükümlülüklerine, 2. Maddesine, “eşitlik ve ayrımcılık yasağı” başlıklı 5.maddesine, “seyahat özgürlüğü” başlıklı 18.maddesine, “erişilebilirlik” başlıklı 9.maddesine, “bağımsız yaşama ve topluma dahil olma” başlıklı 19.maddesine ve “risk durumları ve insani acil durumlar” başlıklı 11.maddesine aykırıdır. Öte yandan bu uygulama ayrımcılık içerdiğinden, Türk Ceza Kanunun 122. Maddesine göre; engellilik nedeniyle bir kişinin kamuya arz edilmiş belli bir hizmetten yararlanmasını engellediği için; suçtur. Bizler temsilcileri olarak; Ulaştırma ve Altyapı Bakanımıza soruyoruz; Buhukuksuz uygulamadan haberdar mısınız? Bakanlığınızca yayınlan açıklamada bahsedilen “kısıtlamanın” kapsamı ve gerekçesi nedir? Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanımıza ve Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürümüze soruyoruz; Bu hukuksuz uygulamanın kaldırılması hakkında bir işlem başlattınız mı? Sağlık Bakanımıza soruyoruz; Bakanlık ve Bilim Kurulu olarak Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının yolcu taşımacılığında pandemiye yönelik önlemler kapsamında “engellilerin ücretsiz ulaşım hakkını askıya alın” tavsiyesinde bulundunuz mu? Adalet Bakanımıza soruyoruz; 4736 sayılı Kanunda, herhangi, bir değişiklik yapılmadan engellilerin ücretsiz ulaşım hakkının TCDD tarafından askıya alınmasını, hukuka aykırı buluyor musunuz? TCDD Genel Müdürüne ve TCDD Taşımacılık AŞ' ye soruyoruz; CİMER üzerinden vatandaşlara verdiğiniz yanıtta “Yolcu trenlerimizde alınacak tedbirler ve uygulanacak süreçler Sağlık Bakanlığı tavsiyeleri doğrultusunda şirketimizce hazırlanmıştır. Pandemi nedeniyle alınan tedbirler kapsamında trenlerimiz yarı kapasite ile çalıştırılmakta olup engelliler için uygulanan ücretsiz bilet satışımız şu an için geçerli değildir. Ancak ücretli bilet alımı mümkündür.” ifadeleri yer alıyor. Müdürlük olarak; Sağlık Bakanlığından “trenlerin yarı kapasite ile çalışması amacıyla, engellilerin ücretsiz ulaşım hakkını askıya alın” şeklinde bir tavsiye aldınız mı? Eğer bu yönde bir tavsiye almadıysanız, Sözleşmeyi ihlal eden, 4736 sayılı Kanuna ve Anayasaya aykırı olan bu kararı, hangi gerekçe ile aldınız? Bizler STK’lar olarak yukarıda sorduğumuz sorular bağlamında; 1. Ulaştırma ve Altyapı Bakanımızın bu hukuksuz uygulamaya son verilmesi ile ilgili olarak TCDD Genel Müdürüne talimat vermesini, 2. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Taşımacılık AŞ'nin, bu hukuksuzluğa derhal son vererek, internetten bilet alımı dahil, engellilerin ücretsiz ulaşım hakkına yönelik uygulamayı başlatmasını acilen talep ediyoruz. Ortak bildiriye destek veren 23 sivil toplum kuruluş Türkiye Engelliler Meclisinin Manisa il Engelli Meclisi Şubesi, Saruhanlı Engelliler Derneği, Altın Nokta Körler Derneği Manisa Şubesi, Manisa işitme Engelliler Derneği, Manisa Otizm Derneği, Akhisar Kent Konseyi Engelli Meclisi, Türkiye Spina Bifida Derneği Manisa Temsilciliği, Manisa Sağır Spor Kulübü Derneği, Manisa Altı Nokta Körler Derneği Spor Kulübü, Manisa Barosu, Bir Damla Ol Engelliler Derneği. Soma Kent konseyi Engelliler Meclisi, Engelli Aileleri Eğitim, Kültür ve Dayanışma Derneği Salihli Şubesi, Turgutlu Bedensel Engelliler Derneği. Manisa Büyükşehir Belediyesi Kent Konseyi Engelli Meclisi, Alaşehir Engelliler Dayanışma Derneği(yeni), Engelliler Sanat ve Spor Derneği, Zihinsel Engellileri Eğitme Koruma Derneği. Salihli Tüm Engelliler ve Aileleri Yardımlaşma Derneği, Manisa Otizm Gençlik ve Spor Kulübü Derneği, Manisa Görme Engelliler Spor Kulübü Derneği, Akhisar Bedensel ve Zihinsel Engelliler Derneği. Turgutlu Engelleri Aşalım Derneği
